суббота, 9 мая 2009 г.

ҚАЗАҚ БІР ҒАНА ДІНДІ ҰСТАНУЫ КЕРЕК

ҚАЗАҚ БІР ҒАНА ДІНДІ ҰСТАНУЫ КЕРЕК[1]
Алматыдағы Момышұлы көшесінің бойында жасы шамамен сексеннің сеңгіріне шыққан бір кейуана маған: – Балам, тоқташы, мына кітапты қолыңа алшы, қандай ғажап кітап... Өмірдегі барлық керегің де, қажетің де міне, осы кітапта, – деп маған суреті әсем безендірілген қазақ және орыс тілдеріндегі бірнеше кітапты жайып салды... Мен кейуананың бұл қылығын түсінбей қалдым. Дегенмен тілімді «тістеп» тағы қала алмадым да, «апа, кешіріңіз, сіз мұсылман емессіз бе? Ал мұндай қылық мұсылман баласына жараспайды!», – деуім мұң екен, пайғамбар жасынан асса да, ақ-қараны пайымдай алмаған кейуана әлгілердің тиын-тебеніне қызығатынын жайып салды. Бір ауылдың ақылшы анасы санатындағы адамның өз дінінен ұрпағын азғырып жүргені көңілге сыймады.
Қазақстан мұсылмандары діни бас­қармасының баспасөз хатшысы Оңғар қажы Өмірбектің айтуынша, әр жұма күні 5 мың адамға арналған Алматыдағы Орталық мешітке орта есеппен 9 мыңнан астам мұсылман жиналып, мінажат етеді екен. Әрине, бұл – құптарлық, «әй, бәрекелді!» дей­тін-ақ жайт. Ең бастысы, қарапайым мұсылман баласы ислам дінінің қазақ елінің негізгі діні екендігін, сондай-ақ оның халқымыздың тарихында үй­лес­тіруші әрі барша мұсылман қауымын біріктіруші күш ретінде айрықша орын алатындығын түсінуі тиіс. Бірде Алма­тыдағы Абылай хан көшесінде орна­ласқан кришнаидтердің «Говиндас» деп ата­латын діни орталығында болғаным бар. Сонда он екіде бір гүлі ашылмаған өрімдей қазақ қыздары­ның осында «қызмет етіп» жүргенін көріп, жағамды ұстағанмын. «Қуыр­дақ­­тың көкесін түйе сойғанда көрер­сің» демекші, мұнда да жас шамасы ал­­пысты әлде­қашан алқымдаған Бе­гімғайша есімді ұлты қазақ бір апайды кездестірдім. Бір ғажабы, сырттан күн­де­­лікті киім­мен келген әлгі апай­сы­ма­ғы­мыз екі қо­лын біріне-бірін қабысты­рып, сәл иша­рат жасады да, төргі бөл­меге еніп кетті. «Міне, сіз күткен апа­йы­мыз да келді», – деді бізге көгілдір көз­ді сары жігіт. Сәлден соң Бегімғай­ша апай­ымыз үстіне кәдуілгі криш­наид­­тердің шұба­тылған ақ көйлегін киіп, тана­уының үстіне ұзыннан ұзақ «балшық­ты» жағып шыққанда «бұл қалай?» деп тіпті де түсінбей қалдық. Әңгімені Бегімғайшаның өзі бастады. «Мен 28 жылдан астам уақыт Алматы поли­тех­ни­ка институтында оқытушы болдым. Кафедра басқарып, жастарға ілім-білім үйреттім. Сонда жүріп ғы­лы­ми атағымды қорғадым», – деп өзінің өткен күндерін есіне түсіре бастады. – Апай, бәрі жақсы, ал сіздің мұсылманға жат мына дінге кіруіңізге жол болсын? – деп сұрақты төтесінен қойдым. Сұрағым шымбайына батты ма, қайдам, кришнаид әйел сәлден кейін «балам, мен ислам дінін ұс­танбайын, намазға жығылып, сәж­деге басымды имейін» деп ойлаған адам емеспін. Осыдан он шақты жыл бұрын Орталық мешітке бірнеше рет бардым, бірақ ондағы адамдардан өзімді имандылық жолына тартатын «жы­луды» сезінгенім жоқ. Тіпті қайсы­бір молдалар намазға қалай жығы­луым қажет екенін, Құран оқуды неден бастау керектігін сұрағанымда сөзімді жүре тыңдағаны бар», – деген сылтау айтты. Ал мен қарап қалмай, криш­наид апайға «мұсылман бола тұра басқа дінді ұстанғаныңыз үшін о дү­ниеге барғанда қатаң жауапқа тар­ты­латыныңызды білесіз бе?», – деген сұрақты да көлденең тарттым. «Бәрін де білемін, бірақ басқа түскен тағдыр осылай болды», – деп өкінішін білдірді. Аз-кем үнсіздіктен соң, «балам, мен айтқан шындықты жасырмай жаз, кейінгі толқын жастар адаспасын», – деді де басқа бөлмеге кіріп кетті. Үміттен гөрі өкініші басым кришнаид апайды аяп кеттім. Адам болған соң аяйсың-ау, бірақ... Бірақ демекші, мұ­сылман қауымның шынайы сеніміне барынша ену үшін діни-секталардың шетелдік басшылары қазақтың сөзге шешен, пысық, қолынан іс келетін қыз-жігіттерін өздерінің оң қолы етіп тағайындауды да естен шығармайды екен. Мысалы, Қызылорда қаласын­дағы «Иегова куәгерлері» жамағатын Гүлжаһан Жарықова және Бақыт Алтаев басқарса, Құлсарыдағы «Иман» шіркеуіне Құрманғазы Әбді­мұ­ратов және Асхат Әлімжанов есім­ді қазақ жігіттері жетекшілік етіп келіпті. Мұның өзі миссионерлердің таза қазақи ортаға барып, қазаққа жат діни-сенімдерді кеңінен таратып жатқанының бір дәлелі. Әрине, мұн­дай діни ұйымдармен еліміздің құқық қор­ғау органдары күресіп те жатыр. Алайда дін таратушы миссионерлер халық арасына өз кітаптарын таратып, діни уағыздарын жүргізуді қояр емес. Бұл әсте, жақсылықтың нышаны емес. Сондықтан да «қызға қырық үйден тыйым» дегендей, барша мұсылман қа­уымы болып бөгде дінді халқы­мыз­ға насихаттап жүрген миссионерлерді ауыздықтайтын кез келген сыңайлы. Бұл жөнінде дінтанушылар мен қоғам қайраткерлері не дейді?
Мұртаза БҰЛҰТАЙ, дінтанушы:
– Біріншіден, ең маңызды проблема – еліміз мұсылмандарының белгілі бір жүйе бойынша ұйымдаспағанында және ислами үгіт-насихаттың Құран Кә­рімге толыққанды сәйкестік қағи­дасы жағдайында жүзеге асырыл­ма­уында. Екіншіден, ислам ғылымдарын оқыту мен ғылыми зерттеулерді белгі­лі бір жүйеге салу оңды шешімін тап­пай отыр. Бұл – білікті мамандар мен исламтанушылардың, діни кадрлар­дың жетіспеуінің басты себебі. Олай болса, басты мақсат – дін ғылым­да­рын жете меңгерген, көкірегі һәм көзі ашық, осы заманғы ғылыми жетіс­тік­тер­ден хабардар әрі заманауи талап­тарға сәйкес кадрларды дайындау бо­луы тиіс.Үшіншіден, бұл проблема мұсылмандардың Құран Кәрімді дұрыс түсінбеуінен. Себебі Құранды дұрыс түсінбейінше, исламды түсіну әсте, мүмкін емес. Бұған қоса, Құран­ды бүгінгі ұрпаққа түсіндіру, аудару ісін­де шалағайлықтар өте мол. Ме­нің­ше, ҚМДБ-ның алдында тұрған ең ма­ңызды міндеттердің бірі осы мә­се­лені шешу болуы керек. Бәлкім, Құ­ранды аудару үшін арнайы комиссия құру қажет шығар. Бесіншіден, Қа­зақ­стан мұсылмандары діни бас­қар­ма­с­ының құқықтық және әкімшілік мәр­тебесін нығайтуымыз керек. Сон­дай-ақ ҚМДБ қаржыландыру және басқару тетіктерін де барынша жетіл­діруіміз шарт. Алтыншыдан, маңызды проблеманың бірі – еліміздегі мис­сионерлік әрекеттерді қатаң бақылау және мұсылмандардың басқа діндерге кетуінің алдын алу. Себебі жасыруға болмайтын шындық, елімізде алуан түрлі дінді таратушы миссионерлердің бірінші кезектегі басты мақсаты – қазақ халқын шоқындыру. Олай бол­са, жер­гі­лікті азаматтар өздерінің дәс­түр­лі дін­дерін жете зерттеп, түсініп ал­ғанға дейін миссионерлік әрекеттерге тыйым сал­ғанымыз жөн.
Дос КӨШІМ, саясат­танушы:
– Қызылорда облысы­ның «Шіркейлі» деген ауылына бірде бір топ дін таратушы сектанттар келіп, уағыз жүргізбекші болыпты. Сонда ауыл азаматтары атқа қонып, жаңа­ғы­ларға: «біз ешнәрсені білмейміз. Бала­ларымыздың болашағын, ілім-білім алуын өзіміз шешеміз. Егер он бес минут ішінде табандарыңды жал­тыратпасаңдар, барлығыңды байлап-матап, құмға көмеміз!», – деп айбат шек­кен екен. Азулы жігіттердің айбы­нынан қорыққан әлгілер санаулы ми­нут­тарда ауылдан тайып тұрыпты. Бұл – ауыл тұрғындарының сектант­тар­­мен қал-қадерінше күрескен түрі. Өйт­­к­ені әл-әзір Үкіметтің қаптаған мис­­­сио­нерлер мен сектанттарды ауыз­­­дық­тай қоюы екіталай болып тұр.
Жомарт МОЛДАХМЕТҰЛЫ
[1] Жомарт Молдахметұлы, Қазақ бір ғана дінді ұстануы керек, «Айқын» газеті, №71(1252), 23.04.2009 ж., 28-бет.